ถือเป็นเรือนพื้นเมืองของล้านนาอีกรูปแบบหนึ่งเกิดจากการผสมผสานทางวัฒนธรรมการปลูกสร้างแบบ
ดั้งเดิมและวัฒนธรรมที่ชาวล้านนา ได้รับมาจากภายนอก เรือนสมัยกลางมีรูปแบบเป็นเรือนไม้จริง หรือเรือนเครื่อง
สับขนาดใหญ่ใต้ถุนสูง แบบประเพณีดั้งเดิมของล้านนาไม่มีกาแลแต่ใช้ปั้นลมแบบภาคกลาง  ซึ่งเป็นที่นิยมมากใน
ลำปางและเมืองแพร่ หากเป็นบ้านของชนชั้นขุนนางมักเป็นเรือนแฝดเกาะกลุ่มกันตั้งแต่ 2 หลังขึ้นไป

                                          กาแล เอกลักษณ์ล้านนา   
ส่วนปลายของจั่วที่ไข้วกันบนหลังคามีไม้ปั้นลมที่ชาวเหนือเรียกส่วนนี้ว่า "กาแล"
ไม้กาแลให้พริ้วงามอ่อนช้อย     หรือกาแลเป็นเรือนพักอาศัยของผู้มีอันจะกินนำ
ชุมชน หรือเรือนบุคคลให้วัสดุก่อสร้างคุณภาพดีเยี่ยม การช่างฝีมือประณีต ภาษา
ถิ่นในปัจจุบัน   เรียกว่า" เรือนบ่าเก่า " หรือ เรือนทรงโบราณ

 

   แม่เตาไ
กระบะมีกรอบไม้บรรจุดินและขี้เถ้าอัดแน่น วางเส้าหรือหิน 3 ก้อน หรือ
หลักสามขา เป็นเตาไฟ สำหรับหุงต้มอาหาร

                                                           เติ๋น   
เป็นเนื้อที่กึ่งเปิดโล่ง มีขนาดไม่เล็กกว่าห้องนอน เป็นเนื้อที่ใช้งานได้
อเนกประสงค์   เรือนที่มีห้องนอนเดียวจะใช้เติ๋นเป็นห้องนอนของ
ลูกชายลูกสาวนอนกับพ่อแม่ ถ้าเป็นเรือนขนาดเล็กหรือเรือนไม้ มัก
จะตั้งร้านน้ำณบริเวณเติ๋นนี้ด้วยบางทีทำฝ้าตะแกรงไม้ไผ่สานโปร่ง
อยู่เหนือเติ๋นไว้เก็บของจิปาถะ

 

    ควั่น
 บริเวณเพดานของเติ๋น ห้อยโครงไม้ตารางยึดแขวนกับขื่อโครงหลังคา ใช้เก็บของเครื่องใช้ต่าง ๆ โดยเฉพาะคนโทน้ำ

                                                   ตามน้ำและฮานน้ำ   
ตามน้ำภาษาทางเหนือ แปลว่า ให้ทานน้ำ หม้อน้ำ หรือ คนโทน้ำ วางใกล้
ประตูทางเข้าบ้านบ้าง บนโคนต้นไม้บ้าง มีใบไม้หรือใบเฟิรน์ห่อหุ้ม เพื่อ
ให้น้ำเย็นอยู่เสมอ พร้อมกระบวยตักน้ำเพื่อให้คนได้ดื่ม

 

   อ่อมริน
ในเรือนสมัยกลาง เรือนครัวจะแยกออกไปอีกหลังหนึ่งวางขนานกับเรือน
ใหญ่หรือเรือนนอน ชายคาของเรือนนอนและเรือนครัวจะมาจรดกันบริเวณ
ช่องทางเดินใต้ชายคานี้ เรียกว่า อ่อมริน

                                                                       หำยนต์   
แผ่นไม้ศักดิ์สิทธิ์เป็นไม้แผ่นเดียวแกะสลักลวดลายสวยงามเป็นแผ่นไม้ที่เชื่อกันว่าจะ
ป้องกันสิ่งไม่ดี ที่จะเข้าสู่ประตูห้องนอน ติดไว้เหนือวงกบด้านบน

    มุงดินขอ
ดินขอหมายถึง กระเบื้องดินเผา หากเป็นหลังคามุงกระเบื้องไม้ ภาษาพื้นเมือง
เรียกว่า   มุงเป็นเกล็ด

                                                       ใต้ถุนสูง   
ใช้สำหรับเก็บเครื่องมือเครื่องใช้บางครั้งตั้งหูกทอผ้าหรือนั่งเล่นหรือเป็น
ที่รับแขก